Episode 143: Oorsprong van Moderne Feë
Alles omtrent die Oorsprong van Moderne Feë.
Geskryf en voorgelees deur Ronel Janse van Vuuren.
Kopiereg 2024 Ronel Janse van Vuuren — Alle regte voorbehou.
Kry die transkripsie hier.
Leer meer oor die skrywer hier.
Music: Secrets by David Fesliyan (FesliyanStudios.com) and Dramatic Heartbeat by FesliyanStudios.com
Transkripsie
Jy luister na die Faeries and Folklore podcast deur Ronel.
Ek is donker fantasie skrywer Ronel Janse van Vuuren. Met meer as ‘n dekade van rondsnuffel in stowwerige volkskunde boeke, om wesens van verbeelding wat my nuuskierigheid aangewakker het na te vors, is ek hier om die volkskunde in ‘n neutedop te deel en hoe ek dit herverbeel het vir my skrywerk in ‘n oorsprong van die feë.
Hierdie is die Faeries and Folklore podcast.
Hi, ek is jou gasvrou Ronel Janse van Vuuren. Noem my sommer net Ronel. In vandag se episode, gaan ons voort met ons verkenning van die feëryk.
Hierdie episode is geborg deur my boek Eens… Verhale, Mites en Legendes van Feërie, beskikbaar in meeste formate. Leer meer oor hoe Feërie se geheime onthul word deur te gaan na ronelthemythmaker.com/my-books.
Jy kan nou my tyd om die podcast te maak – navorsing, skryf, opnames, ensomeer – borg deur vir my ‘n koffie te koop. Dit kan ‘n eenkeer ding wees, of jy kan dit weer in die toekoms doen. Gaan na buymeacoffee.com/ronel om my te ondersteun.
Ons gaan voort met ons verkenning van die ryk van die feë.
Vandag se onderwerp: Die Oorsprong van Moderne Feë
Hierdie week se episode is ‘n bietjie anders. Ek het verskeie boodskappe van luisteraars en van lesers van my blog ontvang wat vra oor waar die feë vandaan kom, hoe hulle voor die Christendom behandel is, maniere om hulle af te weer, en hoe om hulle te nooi om te bly.
Dit is baie om te dek, maar ek sal probeer om dit kort te hou.
Huiskabouters, swart honde, barguests, wywe, kaboutermannetjies, sirenes, waterperde, woudkabouters, elwe, wimpel-feetjies, wisselaars, rooi kappies, skimme, robbefeë, silfies, Ierse Aardmannetjies, banshees, groene feë… Dit is net ‘n paar van die feetjies wat in ‘n reeks volkskunde pamflette deur die negentiende-eeuse Yorkshire handelaar Michael Denham. Hierdie pamflette is later as ‘n geheel in Londen gepubliseer. Dit wys duidelik dat mense in die feëryk in die Britse Eilande belang gestel het.
En waarom? Omdat hulpvaardige huiskabouters huishoudelike take afgehandel het, skrikbeelde verheug was om skottelgoed om te keer en lede van die huishouding te pynig, dwaalligte het onoplettende reisigers op ‘n dwaalspoor gelei – veral in moerasse – en waterperde wat voorgee dat hulle perde is, het met hul dwase ruiters watermassas ingejaag en hulle verslind. Mense wou weet hoe om hulself veilig te hou en hoe om voordelige feë in die buurt te hou.
Feetjies het in verskillende gedaantes regoor die wêreld verskyn. Die nimfe van Griekeland, die Sidhe van Ierland, die miengu van Afrika, die Kitsune van Japan. Hulle het rolle aangeneem, nie net in die feë-samelewing nie, maar ook in die menslike samelewing. CS Burne het feetjies in “The Handbook of Folklore” beskryf as wesens tussen gode en mense, nie heeltemal goddelik nie, maar ook nie heeltemal menslik nie. Hulle deel die wêreld met mense, meestal onsigbaar, en bemoei hulle met die lewens van mense.
Die vraag is egter: waar kom die feë vandaan?
Dit word deur sommige negentiende-eeuse volkskundiges en antropoloë geglo dat die verhale van die feë die resultaat is van pigmeemense wat deur die voorvaders van die moderne Britte met ysterwapens verower is. Die botsing van kulture het gelei tot verhale van fantastiese mense wat na die berge en moerasse gevlug het, uit vrees vir yster.
Die Skotse volkskundige David MacRitchie het hierdie teorie gewild gemaak met sy omstrede boek “The Testimony of Tradition”. In ‘n latere boek wat hy geskryf het, “Fians, Fairies and Picts”, het hy sy draai op argeologie gebruik – wat ‘n redelik nuwe wetenskap was – om sy teorie van antieke dwergagtige mense te ondersteun. Sy argument was dat die Fians, wat die Skotte en Pikte van die Ierse en Skotse geskiedenis voorafgegaan het, vaardig was in toorkuns, musiek, medisyne en messelwerk. Hulle het in versteekte ondergrondse huise gewoon, later bekend as feetjieforte, en dat die vure van hierdie heuwels die veronderstelde feetjieliggies was wat mense snags op ’n dwaalspoor gelei het.
In WY Evans-Wentz se “The Fairy Faith in the Celtic Countries” is daar sterk bewyse van ‘n verband tussen feetjies en die dooies. In Ierland was feetjies die geeste van die afgestorwenes, wat met wysheid teruggekeer het. Hulle was bekend as die “Gentry”. In Wallis is die Tylwyth Teg, die “Fair Folk”, voorvadergeeste wat 2 meter lank is. In Skotland was daar ‘n onderskeid tussen die Sluagh en die Sith. Die Sith is feetjies wat in hol heuwels in Skotland woon, terwyl die Sluagh die geeste is van sterflinge wat gesterf het en toegang tot die hemel geweier word totdat vergoeding vir hul aardse oortredings gemaak word. Dit is duidelik dat hulle nie sleg genoeg was om hel toe te gaan nie.
Soos die Christendom versprei het, het plaaslike tradisies en oortuigings vermeng geraak met godsdienstige oortuigings. Die mees voor die hand liggende is Kersfees wat op dieselfde tyd as tradisionele Yule vieringe gevier word. Dit is nie anders met die feë nie. In Alexander Carmichael se “Carmina Gadelica”, ‘n versameling geluksbringertjies, beswerings, gebede, gedigte en liedjies wat uit die Skotse Hooglande en Ierland, wys duidelik dat daar geglo word dat feetjies gevalle engele is. Die storie lui dat toe Satan en sy volgelinge uit die hemel gewerp is, meer engele gevolg het. Sommige het op die aarde geland, in die berge, oseane, woude en lug, en hulle het feetjies van hierdie streke geword. Hulle moet elke sewe jaar ‘n syns aan hel betaal vir die vryheid om op aarde te lewe.
Daar is ‘n oortuiging dat die fe eens belangrike gode was, aanbid as natuurgode en godinne in heidense tye. Met die verspreiding van die Christendom is hierdie gode getem en verklein, na die ryk van volkskunde gerelegeer. Die Tuatha de Danann van Ierland was die kinders van die godin Don. Hulle was anderwêreldse wesens met groot bonatuurlike kragte. Hulle is deur die Milesiërs verower en het na die hol heuwels geneem en die Sidh geword. Soos hulle met die Fianna Finn geveg en gepaar het, het hulle in statuur afgeneem en die grootte van mensekinders geword en baie kleiner totdat die idee vasgestel het dat hulle klein wesens was, soms met vlerke.
Tussen die vind van die regte naam vir hulle, sommige verkies om hulle die goeie mense, die skone mense, die klein mense of goeie bure te noem, tot om hulle te probeer kategoriseer soos Thomas Keightley in “The Fairy Mythology” doen, en so vêr gaan as om hulle in te verdeel “Fays and Fairies of Romance”, mensgrootte wesens met mistieke kragte, en “Elves of Popular Fairies”, as klein wesens, raak dinge nogal deurmekaar. Onthou net dat hulle wispelturige bonatuurlike wesens is.
Om jouself te beskerm is so maklik soos om yster op jou te hou, klokke te lui, jou klere onderstebo te draai, oor lopende water te spring as jy agtervolg word, ‘n kruis te dra (aangesien die Christendom die feë grootliks beïnvloed het, en dit sal ook op demone werk), of hou sout op jou. Ek het ‘n episode oor yster gedoen waarna jy kan luister.
As jy met die feë wil verbind, is netheid ‘n moet met huishoudelike feë. Diskresie word hoog op prys gestel, aangesien hulle nie wil hê dat almal hul besigheid moet weet nie. Om ‘n piering melk met varsgebakte brood vir hulle uit te los, word goed ontvang en sal hulle na jou toe roep.
Daar is baie meer om te weet oor die feë en waar hulle vandaan kom. Ongelukkig is die enigste bronne waartoe ons toegang het dié wat in die negentiende eeu geskryf is deur volkskundiges wat deur hul eie kultuur beïnvloed is terwyl hulle volksverhale, oortuigings en tradisies versamel het.
Ek hoop dit het jou vrae beantwoord. Skakels in die programnotas vir plekke om sommige van die aangehaalde bronne te lees.
Ek hoop dat jy hierdie episode van die faeries and folklore podcast geniet het en dat jy iets nuuts oor die feë geleer het.
Onthou dat jy ‘n transkripsie van hierdie episode in die beskrywing kan kry. As jy nuut is by die podcast, hoekom nie na my webtuiste ronelthemythmaker.com gaan en ‘n gratis kopie van ‘Ongesiens’, die tweede boek in die Feëverhale reeks, te kry nie? Tonne volkskunde, toorkrag en gevaar wag! Pas op!
Beskikbaar by
Audible | Podbean | Amazon Music | Spotify | Youtube | iHeart Radio | Player FM | Listen Notes | Apple Podcasts | TuneIn
You can now support my time in producing the podcast (researching, writing and everything else involved) by buying me a coffee. This can be a once-off thing, or you can buy me coffee again in the future at your discretion.
You can now own the backlist seasons as audiobooks. All proceeds go to hosting the podcast. Exclusively available from Ronel’s store.

Want a taste of my writing? Sign up to my newsletter and get your free copy of Unseen, Faery Tales #2.


No-one writes about the fae like Ronel Janse van Vuuren.